---

Romario Sciberras

Alla huwa kontra Alla? – L-Ispiritwalità f’L-Istramb

Baruk, il-protagonist tar-rumanz, donnu f’kulma jagħmel ireġġa’ lura d-diskorsi soċjali lesti, mgħoddijin lilu, aċċettati, istituzzjonalizzati. Dan jagħmlu filwaqt li jabita spazji kkaratterizzati mis-silenzji u mid-dlamijiet. Fid-dawl ta’ din l-istqarrija, il-perspettiva Queer tħares lejn ir-reżistenzi li Baruk jibni kontra l-istituzzjonijiet li jsawru l-qafas soċjali li jgħix fih. F’din it-taħdita jispikka t-tiġrib fluwidu tad-divin minn Baruk, tiġrib li jibda bil-Professur bniedem, divin, jew bniedem-divin. Hemm xi rabta bejn il-Professur u l-fehim il-ġdid li jikseb Baruk dwar min hu Alla? Dan huwa l-fehim li jwassal għall-istqarrija li tantiċipa l-awtoerotiżmu u l-kuntatt sesswali ma’ seminarista ieħor: “Alla huwa kontra Alla.”

---

Robert Farrugia

’Il Barra fil-Fond: Alla, l-Imħabba u l-Mewt fl-Eżistenzjaliżmu ta’ Oliver Friggieri

Din it-taħdita tiddiskuti l-eżistenzjaliżmu f’xi xogħlijiet t’Oliver Friggieri bħala poeta li laqa’ b’għożża u b’umiltà l-istedina li joħroġ jaqdef ’il barra fil-fond u tħares lejn tliet temi eżistenzjali fiċ-ċentru tal-poeżija tiegħu: Alla, l-imħabba u l-mewt. Għalih huwa d-dawl tal-fidi li jrodd sens lill-assurdità tal-ħajja billi jimlieh bil-kuraġġ biex jaffronta l-finitudni tiegħu, li ġġib magħha t-tbatija u sens qawwi tal-limitazzjoni li dejjem irid iġorr miegħu. U dan kollu b’qalb mixgħula u miftuħa huwa u jinnamra mal-infinit permezz tal-kitba kontemplattiva tiegħu. Meta Friggieri jitħaddet f’solilokwiju, bejnu u bejn ruħu, spiss jinħass b’sens qawwi ta’ riverenza quddiem is-skiet u, bil-permess tal-misteru, jazzarda jbill il-pinna tiegħu fih, konxju kemm hemm ħwejjeġ li m’għandhomx kelma. Ħafna drabi dan l-eżerċizzju jissarraf f’ħafna mistoqsijiet u fi tfittxija aktar profonda li tħallih eżistenzjalment bil-għatx u għajjien iżda, flok jiddispra, jimtela b’aktar tama. Fl-aħħar mill-aħħar Friggieri qiegħed jitkellem f’isimna wkoll għax, fi kliemu stess, “kulħadd pilota, kulħadd isuq lil qalbu bejn l-art u s-sema.”

---

Rev. Dr Charlò Camilleri, O.Carm

“Hi torri li għandu sisien fondi ħafna.” Il-Parabbola tat-Tradizzjoni f’La Jibbnazza Niġi Lura

Din it-taħdita tistħarreġ ir-reliġjon bħala s-sies u l-għajn ta’ għaqda ta’ ġens fil-ħsieb ta’ Oliver Friggieri, b’ħarsa fuq il-parabbola tat-Tradizzjoni bħala binja għolja b’sisien li jinżlu fil-qigħan, fid-djalogu intimu bejn l-Isqof u Dun Grejbel, il-qassis twajjeb li huwa bħal tlaħħima ta’ Kristu l-logos, il-Kelma, li mhux biss iwaħħad l-art mas-sema iżda jsir għal ta’ madwaru għajn ta’ xirka u sħuħija tant meħtieġa fil-binja ta’ dinja ġdida rappreżentata fir-raħal, fil-Knisja u fin-nazzjon li fihom iseħħu l-ġrajjiet tar-rumanz La Jibbnazza Niġi Lura, u li huwa parti integrali mit-triloġija magħrufa Hekk Tħabbat il-Qalb Maltija. Din it-taħdita tkompli tesplora t-tema mibdija fit-taħdita mogħtija fl-2021 Bejn il-Loġika u l-Mit fil-Kelma, fil-Kitba, u fir-Raġuni f’“Pawlu ta’ Malta” u tilqa’ bħala stat ta’ fatt li Malta tal-lum għaddejja minn tibdil radikali mgħaġġel li bħal jheżżeż l-art li fuqha tela’ dak li sa ftit snin ilu kien isawwar l-identità nazzjonali. Għaldaqstant b’ħarsa ffukata fuq il-parabbola tal-binja għolja tat-Tradizzjoni, nippruvaw nisiltu x’inhuma dawk il-valuri u l-elementi li għal Friggieri jibqgħu sħaħ u bla taħrik bħala s-sisien ta’ kull binja umana li ssaħħaħ il-fibra tas-soċjetà tal-bnedmin u tqawwiha fil-qawmien minn taħt ir-radam tat-theżżiż. 

---

Rev. Dr Jonathan Farrugia

Il-Paradoss tas-Salib fit-Tislima lil Kristu Sidna: Quddiem il-Kurċifiss

Aspett li mhux magħruf wisq fil-ħidma letterarja ta’ Oliver Friggieri hu dak li janalizzah bħala poeta Nisrani. Tassew li għandu oratorji b’tema reliġjuża, iżda l-poeżiji li huma forma ta’ meditazzjoni jew li għandhom tema ċara marbuta mal-fidi mhumiex ħafna. L-aktar kitba skjetta f’dan is-settur hija l-poeżija “Tislima lil Kristu Sidna: Quddiem il-Kurċifiss”, stampata diversi drabi f’diversi forom. Il-kitba f’versi, xi ftit twila, għalkemm iżżomm mar-regoli tal-poeżija bil-vers endekasillabiku ma tistax titqies sempliċement bħala opra letterarja, imma hija wkoll, u forsi l-ewwel u qabel kollox, taqbida interjuri tal-moħħ u tal-qalb ta’ bniedem ta’ fidi li qiegħed jitkellem mal-oġġett tal-fidi tiegħu – Kristu, li l-poeta jqisu bħala s-Sid. Dan l-istudju se jfittex li jieqaf fuq dan l-aspett u fuq iċ-ċentralità tat-tbatija fejjieda li s-salib iġib miegħu. Flimkien mat-test se jingħata kumment ukoll fuq l-illustrazzjonijiet magħmula mill-poeta u li tnejn minnhom dehru fil-ħarġa tal-2012.

---

Dr David Aloisio

L-Ispiritwalità ta’ Karlu Manju

Bħalma x-xogħlijiet filosofiċi ta’ Nietzsche u x-xogħlijiet letterarji ta’ Dostoyevsky jissenslu biex jagħtu perspettiva kważi-komuni tal-ħajja, hekk ukoll il-ħsibijiet ta’ Oliver Friggieri – il-filosfu tad-demm u l-laħam – u dawk ta’ Karlu Manju – il-ħolqien letterarju – jissenslu biex jipprovdu lill-qarrejja ta’ Fil-Parlament ma Jikbrux Fjuri (1986) b’perspettiva waħda u partikolari. Friggieri nnifsu jistqarr li permezz tal-karatterizzazzjoni u l-plott tar-rumanz xtaq ilaħħam il-fehmiet tiegħu dwar il-ħajja, b’enfażi fuq it-tematika reliġjuża u dik politika. Fin-narrattiva tiegħu, huwa joħloq karattru li jterraq fi vjaġġ spiritwali daqskemm politiku f’ambjentazzjoni fejn ir-reliġjon u l-politika jistgħu jitqiesu bħala kolonni sammi tas-soċjetà daqskemm bħala xkiel għall-progress intellettwali fuq livell personali u nazzjonali. Permezz ta’ kollokji twal, Manju jesplora fost l-oħrajn il-possibbiltajiet li joffru stili differenti ta’ għajxien (bħas-Soċjaliżmu u l-Komuniżmu) biex jasal għal għażla fundamentali – dik li tpoġġi fuq quddiem nett il-mod ta’ ħajja kif mgħallem minn Kristu. Għal Manju – u għal Friggieri (kif eżemplifikat ukoll f’poeżiji tiegħu bħal “L-Akbar Mass Meeting”) – il-Vanġelu jsir il-manifest politiku ta’ Kristu li għandu jsegwi kull Malti ta’ rieda tajba. Mill-banda l-oħra, il-protagonista huwa konvint ukoll li l-Knisja aljenat ruħha mit-tagħlim ta’ Kristu li kien jipprijoritizza lill-“kwalunkwisti.”